Onlangs schreef ik een artikel met als kop: ‘Kinderarbeid in de kledingindustrie: komt het nog veel voor?’. Pauline Overeem is onderzoeker bij Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen (SOMO) en analyseert bedrijven en toeleveringsketens, met een focus op textiel en kleding in Azië. Ze deed de afgelopen jaren onder meer onderzoek naar gedwongen (kinder)arbeid in de Indiase kledingindustrie en onderzocht de rol die bedrijven hierbij spelen. Zes vragen over kinderarbeid aan Pauline Overeem. 

---

Je hoort de laatste tijd veel over onveilige fabrieken en slechte arbeidsomstandigheden in de textielindustrie, maar in mindere mate over kinderarbeid. Hoe groot is het probleem?
“De textiel en kledingketen is heel lang en complex. Het probleem van kinderarbeid is wijdverspreid en daarmee erg onoverzichtelijk. Als je begint te kijken naar kinderarbeid op katoenplantages dan zijn daar wereldwijd heel veel voorbeelden van te geven en veel onderzoeken naar verricht. Daaruit blijkt dat het gaat om heel veel kinderen. Maar ook al in de fase daarvoor, waar katoenplanten gekruist worden, kom je kinderen tegen. Kinderarbeid komt in de gehele keten voor. Afhankelijk van het type fabrieken of werkplaatsen vind je daar meer of minder kinderarbeid. Het is moeilijk om antwoord te geven op de vraag hoe groot het probleem is en waar het precies voorkomt.

Wat wij zelf hebben gezien als onderzoeksorganisatie is dat hoe groter en moderner de spinnerijen of kledingfabrieken zijn en hoe meer exportgericht, de kans op het aantreffen van heel jonge kinderen hier minder groot is. In kleinere sweatshops vind je wel heel jonge kinderen, van rond de zeven, acht of negen jaar. Meestal gaat het dan om landen als Bangladesh, Pakistan en India. Je kunt wel stellen dat hoe groter en moderner de faciliteiten in een fabriek zijn, hoe hoger de leeftijd ligt. Maar ook dan tref je nog wel kinderen van dertien of veertien jaar aan.”

Komt kinderarbeid minder voor in grotere, export-gerichte fabrieken omdat deze beter gecontroleerd worden?
“Ja, daar komt het meestal wel op neer. Maar het is niet alleen maar omdat er controle is dat dingen beter gaan. Er zijn ook fabriekseigenaren die het niet goed of niet nodig vinden om heel jonge kinderen in te zetten. Daarnaast zie je dat in modern opgezette fabrieken het werktempo vaak een heel stuk hoger ligt en de werkprocessen complexer zijn. Anders dan in een simpele sweatshop waar alleen maar geknipt of gestikt hoeft te worden, is het voor hen dus niet efficiënt om jonge kinderen in te zetten.”

India is een land dat vaak genoemd wordt als het gaat om kinderarbeid in de textielindustrie. Waaraan ligt dat?
“India is een heel belangrijk kleding producerend land naast China en Bangladesh. Maar of kinderarbeid minder voorkomt in een land als China is lastig te zeggen aangezien wij als SOMO de afgelopen jaren geen onderzoek hebben gedaan naar arbeidsomstandigheden in de kledingindustrie in China. Wel in India en in Pakistan en Bangladesh. China is een land waar het moeilijker is om op dit gebied onderzoek te doen omdat het maatschappelijk middenveld minder sterk is. Er zijn dus minder ngo’s en arbeidsrechtenorganisaties actief. In India heb je een veelheid aan organisaties die zich inzetten tegen kinderarbeid. Het is er een maatschappelijk erkend probleem. Die acceptatie, van kinderarbeid als maatschappelijk probleem, is in India groter dan in China. Je kunt ervan uitgaan dat er veel meer aan de hand is in China dan algemeen bekend is.

Is kinderarbeid een opzichzelfstaand probleem of onderdeel van een veel groter vraagstuk; namelijk armoede?
“Natuurlijk is er een heel groot verband met armoede. Het is alleen niet zo dat omdat ouders of gemeenschappen arm zijn, ze hun kinderen wel moeten laten werken. Het is ook omdat werkgevers geen volwassenen in dienst willen nemen en hen geen leefbaar loon willen uitbetalen. Dat vinden ze te duur en dus kiezen ze ervoor om kinderen in dienst te nemen. Iets anders dat meespeelt is het onderwijs dat niet toegankelijk of van slechte kwaliteit is. In India bijvoorbeeld heb je kasteloze kinderen, Dalit kinderen genoemd, die bij voorbaat al worden uitgesloten van onderwijs. En zo zijn er allerlei factoren die ermee te maken hebben dat kinderen aan het werk worden gezogen.”

Als je kijkt naar de rol van grote merken. Zij zeggen vaak van alles te doen om een probleem zoals kinderarbeid aan te pakken, maar toch blijven er misstanden worden ontdekt. Willen zij eigenlijk wel dat er iets veranderd?
“Ik denk uiteindelijk dat die bedrijven het niet echt willen. Want anders was er wel meer verbeterd. Maar het is wel zeker zo dat kinderarbeid in grote exportgerichte kledingfabrieken in India is teruggebracht. Anderzijds hoor je wel weer veel berichten over onderaannemers. Dus dat bijvoorbeeld Primark een bepaalde bestelling plaatst bij een grote fabriek die goed wordt gecontroleerd en waar geen kinderarbeid plaatsvindt, maar dat die fabriek het vervolgens onderhands uitbesteedt aan een kleinere fabriek waar misschien wel kinderen werkzaam zijn. Dit gebeurt vaak wanneer er in grote haast een bestelling moet worden afgehandeld en er veel tijdsdruk op zit voor de fabriekseigenaar.

Het gebeurt aan de lopende hand in India, Pakistan en Bangladesh. Hoewel er wel afspraken over uitbestedingen gemaakt worden tussen merken en hun toeleverancier, dat het niet zomaar onderhand uitbesteedt mag worden, gebeurt het wel. En wie is dat te verwijten?

In 2011 en 2012 publiceerde SOMO in samenwerking met de Landelijke India Werkgroep een onderzoek naar arbeidsomstandigheden in de Zuid-Indiase kledingindustrie. Waar zijn jullie op dit moment mee bezig?
“Een collega van mij heeft de afgelopen drie maanden in Birma gezeten. We zijn er bezig met een onderzoek naar de arbeidsomstandigheden in de kledingindustrie van Birma. Ze heeft het onderzoek daar begeleid en meegeholpen bij het interviewen van zo’n vierhonderd werknemers in de textielfabrieken. Daarbij hebben is ook gekeken naar kinderarbeid. Het is zeker een van de zorgen daar aangezien er ook van alles is gevonden. Kinderarbeid is in Birma een groot probleem. Dat hangt ook samen met het slechte onderwijs, armoede en zeer lage lonen voor volwassenen. De resultaten van dit onderzoek worden in september gepubliceerd.”